Jest rok 1972. UNESCO - organizacja wyspecjalizowana ONZ - ustanawia "Listę światowego dziedzictwa". Mają na nią trafić arcydzieła dziedzictwa kulturowego: zabytki, groty, zespoły budowli, dzieła człowieka, stanowiska archeologiczne oraz cuda dziedzictwa naturalnego: pomniki przyrody, parki narodowe, formacje geologiczne, strefy naturalne.

Jest rok 1978. Pierwszych 12 obiektów zostaje wpisanych na tą prestiżową Listę. Wśród nich 2 w Polsce: Stare Miasto w Krakowie i Kopalnia Soli w Wieliczce. W następnych latach kolejne miejsca o "wyjątkowej powszechnej wartości" trafiają na Listę, coraz więcej państw przyjmuje lub ratyfikuje Konwencję.

Jest rok 2013. Lista liczy sobie już kilkaset miejsc. Po powrocie z Bliskiego Wschodu wpadam na pomysł, by odwiedzić, poznać i utrwalić na zdjęciach jak najwięcej z nich.

Jest rok 2018. Zakładam bloga, by podzielić się z Wami tym, co widziałem...

Na chwilę obecną - po konferencji w Rijadzie we wrześniu 2023 - Lista obejmuje 1202 obiekty (w tym 3 obiekty skreślone), w 168 Państwach-Stronach Konwencji.

piątek, 14 czerwca 2013

KL Auschwitz

...visit № 15...

 

...czyli: o nazistowskiej "fabryce śmierci"...

 

Ogrodzenia, druty kolczaste, wieże strażnicze, baraki, szubienice, komory gazowe i krematoria to dziś niemi świadkowie hitlerowskiego ludobójstwa na terenie dawnego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau, największego w III Rzeszy. Badania historyczne wykazały, że w obozie tym, stanowiącym symbol okrucieństwa ludzi wobec ludzi w XX wieku, systematycznie głodzono, torturowano i wymordowano 1,5 miliona osób, w przeważającej części Żydów...

Auschwitz-Birkenau był głównym i największym z sześciu obozów koncentracyjnych i zagłady, utworzonych przez nazistowskie Niemcy w ramach polityki "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej". Powstał na terenie przedwojennych oświęcimskich koszar artyleryjskich Wojska Polskiego, początkowo jako miejsce przetrzymywania Polaków walczących z okupantem, niemieckich przestępców kryminalnych i radzieckich jeńców wojennych. 30 kwietnia 1940 roku do Oświęcimia przybył SS-Hauptsturmführer Rudolf Höß, by oficjalnie przyjąć nominację na komendanta obozu. W latach 1942-1944 Auschwitz-Birkenau stał się pod jego nadzorem głównym obozem masowej zagłady, w którym torturowano i uśmiercano Żydów za ich tzw. "pochodzenie rasowe". Oprócz masowego mordu ponad miliona żydowskich mężczyzn, kobiet i dzieci oraz dziesiątek tysięcy polskich ofiar, obóz był miejscem kaźni dla tysięcy Romów i Sinti oraz więźniów różnych innych narodowości europejskich...

Przyznaję, że odwiedzenie takiego miejsca nie było dla mnie rzeczą łatwą. Co prawda każdy z nas zapewne został zawieziony do Oświęcimia z wycieczką klasową, ale postrzeganie tego obozu zagłady w czasach podstawówki a w wieku dojrzałym jest zgoła odmienne. Na młodym człowieku nie zrobił wielkiego wrażenia widok stosów waliz, połamanych okularów i protez należących do ludzi, którzy prosto z bocznicy kolejowej prowadzeni byli do komór gazowych. Będąc już dorosłym człowiekiem zdarzało mi się czasami przejeżdżać przez Oświęcim. Patrzyłem wtedy z przejęciem na mur z drutem kolczastym i rzędy baraków. Mając świadomość historii tego miejsca, zawsze odczuwałem zimny dreszcz połączony ze swoistym uczuciem niepokoju...

Wejście na teren obu obozów, zarówno w Oświęcimiu jak i Brzezince, jest darmowe. Samochód zostawiamy na płatnym, dużym parkingu nieopodal obozowej bramy.

 

    1. Brama obozu Auschwitz I

 

Auschwitz I istniał na terenie opuszczonych austriackich, a następnie polskich koszar artyleryjskich, w 30 ceglanych budynkach. Najpierw dostarczono tu grupę 30 więźniów - przestępców kryminalnych narodowości niemieckiej - która stanowiła zaczątek funkcyjnej kadry obozowej, zwanej później "kapo". Pierwszy masowy transport do Auschwitz odbył się 14 czerwca 1940 roku - przywieziono wtedy wagonami kolejowymi 728 osób z aresztu w Tarnowie. Więźniowie byli zmuszani do rozbudowy obozu. Do 22 bloków dobudowano kolejnych 8, a wokół utworzono mały i duży łańcuch straży oraz wyludniony, tzw. obszar interesów obozu, o powierzchni 40 km². 

 

    2. Tablica informacyjna przed bramą obozu Auschwitz I

 

Nad bramą wejściową obozu umieszczony jest napis "Arbeit macht frei" (Praca czyni wolnym). Trzon napisu stanowią dwie wyprofilowane rury, pomiędzy które przyspawano litery wycięte z blachy. Napis wykonali więźniowie z komanda ślusarzy pod kierownictwem Jana Liwacza w obozowej kuźni. Kolumny przymusowych robotników wyprowadzanych do pracy i powracających do obozu przekraczały codziennie bramę z napisem, często przy dźwiękach obozowej orkiestry symfonicznej...

 

    3. Bramy z takim napisem powstały również w innych niemieckich obozach koncentracyjnych, między innymi w Dachau, Groß-Rosen, Sachsenhausen i Theresienstadt

 

Niektóre bloki i budynki obozowe pełniły w różnych okresach specjalne funkcje. Dziewięć bloków stanowiło odgrodzony obóz dla około 10 000 radzieckich jeńców wojennych, z których do wyzwolenia dotrwało mniej niż 1 000. Blok 10 stanowił miejsce zbrodniczych eksperymentów medycznych, prowadzonych na kobietach przez dr Carla Clauberga. Dziesięć kolejnych bloków przeznaczono na obóz kobiecy, przeniesiony później do Brzezinki. Blok 11 był wewnętrznym więzieniem, przeznaczonym do odbywania kar za naruszenia prawa obozowego. Na jego parterze znajdowały się pokoje przesłuchań i cele, w których osadzeni czekali na rozstrzelanie pod Ścianą Śmierci, znajdującą się na sąsiednim dziedzińcu. Był też blok 24, w którym na rozkaz Himmlera mieścił się obozowy dom publiczny, a usługi seksualne dla nagrodzonych, uprzywilejowanych więźniów świadczyły tu specjalnie wyselekcjonowane kobiety, a także ochotniczki spośród więźniarek.

 

     4. Budka wartownicza...


    5. ...oraz bloki KL Auschwitz I

 

Między blokami, wzdłuż osi środkowej, znajdował się plac apelowy. Przy obozie funkcjonowały także budynki administracji, oddziału Gestapo oraz komendantura. Tuż za drutami stał dom komendanta wraz z ogrodem - mieszkał w nim wraz z rodziną...

 

     6. Druty kolczaste pod napięciem, stanowiące ogrodzenie obozu Auschwitz I...

 

    7. ...oraz tablica ostrzegawcza


W marcu 1941 roku po raz pierwszy obóz wizytował Himmler i zdecydował wtedy o jego rozbudowie, tak aby mógł pomieścić 30 000 więźniów, a także wydał rozkazy o rozpoczęciu budowy obozu Auschwitz II w odległej o trzy kilometry wsi Brzezinka. Początkowo miał to być obóz dla jeńców radzieckich, jednak potem plany te zostały zmienione... Bardzo szybko Birkenau stała się miejscem masowej eksterminacji, największym obozem zagłady. To tutaj zginęła przeważająca liczba ofiar KL Auschwitz - ponad milion osób, to tu powstały specjalnie zaprojektowane i wzniesione zespoły komór gazowych z krematoriami. Obóz zajmował obszar prostokąta o powierzchni około 140 ha, ogrodzonego z zewnątrz drutem kolczastym pod napięciem. Na tym terenie do końca 1944 roku powstało około 300 różnych budynków - baraków, latryn, wartowni, komór gazowych, krematoriów. Był tu obóz kobiecy, męski oraz rodzinny dla Żydów z Theresienstadt, obóz dla rodzin romskich, był sektor nazywany Kanada, gdzie w barakach gromadzono zrabowane ofiarom rzeczy. Stały tu cztery krematoria, składające się z zespołu komór gazowych i pieców do spalania zwłok...

 

    8. Baraki obozowe w Auschwitz II - Birkenau 

 

Skazani na zagładę Żydzi byli dowożeni koleją, zazwyczaj w wagonach towarowych, torami doprowadzonymi do samego obozu. Wiele transportów było kierowanych w całości do komór gazowych, w zależności od potrzeb stosowano selekcję i wydzielano więźniów do pracy przymusowej lub do zbrodniczych eksperymentów medycznych. Natomiast pozostali - starcy, chorzy oraz dzieci - byli uśmiercani gazem bez wyjątku... Sądzony po wojnie komendant obozu Rudolf Höß, w trakcie przesłuchań opisywał wszystko szczegółowo: "Żydów przeznaczonych na zagładę prowadzono możliwie spokojnie do krematoriów - osobno mężczyzn, osobno kobiety. W rozbieralni więźniowie zatrudnieni w Sonderkommando mówili Żydom w ich języku ojczystym, że przyszli oni tylko do kąpieli i odwszenia (...). Po rozebraniu się Żydzi szli do komory gazowej, zaopatrzonej w natryski i rury wodociągowe, co sprawiało całkowite wrażenie łaźni. Najpierw wchodziły kobiety z dziećmi, później mężczyźni (...). Potem drzwi szybko zaśrubowywano, a czekający już dezynfektorzy natychmiast wrzucali przez otwory w suficie cyklon, który specjalnymi przewodami opadał aż do podłogi. To powodowało natychmiastowe rozchodzenie się gazu. Przez wziernik w drzwiach można było widzieć, jak osoby stojące najbliżej przewodów wrzutowych natychmiast padały martwe. Blisko jedna trzecia ofiar umierała od razu. Inni zaczynali się tłoczyć, krzyczeć i chwytać powietrze. Wkrótce krzyk obracał się w rzężenie, a po paru minutach wszyscy leżeli. Najdłużej po upływie 20 minut nikt się nie poruszał (...). Krzyczący, starsi, chorzy, słabi i dzieci padały prędzej niż zdrowi i młodzi. Pół godziny po wrzuceniu gazu otwierano drzwi i włączano wentylację. Natychmiast przystępowano do wyciągania zwłok (...). Następnie zwłoki przewożono specjalnymi windami na poziom krematorium. Tam więźniowie Sonderkommando wyjmowali zwłokom złote zęby, kobietom obcinano włosy, a otwory ciał przeszukiwano w celu znalezienia ukrytych kosztowności. Potem zwłoki spalano w rozpalonych piecach...". 

 

    9. Tory kolejowe, wartownia i brama główna Auschwitz II - Birkenau - widok z rampy wewnątrz obozu

 

Ze względu na sytuację strategiczną na froncie wschodnim naziści już w sierpniu 1944 roku rozpoczęli przygotowania do likwidacji obozu. Rozpoczęła się sukcesywna ewakuacja więźniów w głąb Rzeszy. Z końcem roku wstrzymano rozbudowę Auschwitz i Birkenau oraz zaczęto palenie dokumentów i zacieranie świadectw zbrodni: zasypywano doły z ludzkimi szczątkami, rozebrano do fundamentów Krematorium IV, przygotowano do wysadzenia pozostałe trzy budynki krematoryjne. 17 stycznia 1945 roku odbył się w KL Auschwitz ostatni apel generalny 67 012 więźniarek i więźniów. Bezpośrednio po nim rozpoczęły się marsze śmierci do obozów położonych daleko od zbliżającego się frontu. Jako pierwsi 27 stycznia dotarli do Oświęcimia żołnierze 454 Pułku Strzeleckiego z 100 Lwowskiej Dywizji Strzeleckiej. W Auschwitz i Birkenau doczekało wyzwolenia łącznie około 7,5 tysiąca więźniów...

W 1979 roku tereny byłego obozu w granicach objętych muzeum zostały wpisane na Listę Światowego dziedzictwa UNESCO. Komitet podjął wówczas decyzję, iż będzie to jedyne miejsce tego typu wpisane na Listę, poniekąd w imieniu wszystkich innych obozów ludobójstwa. Przyjęto nieczęste kryterium (kulturowe VI), wskazujące na ponadczasowe i uniwersalne znaczenie tego miejsca pamięci o Holokauście, skutkach rasistowskiej polityki i barbarzyństwa, tragicznych konsekwencjach skrajnych ideologii i mrocznym rozdziale w historii ludzkości...

 

 

 

 

 

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz