Pafos

...visit № 122...

 

...czyli: o Starym Pafos, Nowym Pafos i jej wysokości bogini Afrodycie...

 

Ślady bytności człowieka na terenie Pafos, tak jak i na całym Cyprze, sięgają epoki neolitu - około 8500 roku p.n.e. wyspę skolonizowali osadnicy z zamieszkałych ziem wybrzeża Morza Śródziemnego, a wraz z ludźmi dotarły tu zwierzęta hodowlane oraz nasiona roślin uprawnych. Tak twierdzą poważni i mądrzy badacze, naukowcy i historycy. Ale i tak wszyscy wiedzą, że to bujda, bo nazwa tego miejsca pochodzi od herosa Paphosa, syna Pigmaliona, miasto założył król Tegei Agapenor, gdy wracał po wyprawie zbrojnej przeciwko Troi, a nadto - co najważniejsze - obok skały u wybrzeży Pafos narodziła się z morskiej piany nie jakaś obyczajna nimfa, ale sama bogini miłości, jej wysokość Afrodyta...

Teraz na poważnie: w starożytności istniały tu dwie osady. Najpierw powstało Pafos Palaia (starogr. Πάφος Παλαιά - Stare Pafos), położone parę kilometrów na wschód od terenów współczesnego miasta, w pobliżu obecnej wsi Kouklia, później zaś wzniesiono Pafos Nea (Πάφος Νέα - Nowe Pafos), znajdujące się w obszarze dzisiejszego Pafos. Starsza osada powstała prawdopodobnie w XIV wieku p.n.e. i od początku istniał w niej silny kult Afrodyty, wywodzący się prawdopodobnie z przedgreckiego jeszcze zwyczaju czczenia bogiń płodności. W Starym Pafos istniała poświęcona Afrodycie słynna na cały świat grecka świątynia, którą zbudowano już w XII wieku p.n.e. Nowe Pafos zostało założone pod koniec IV wieku p.n.e. W epoce hellenistycznej znacznie przybrało na znaczeniu, stając się w II wieku p.n.e. stolicą całego Cypru. Szczyt rozwoju osiągnęło pod rządami Rzymu, będąc centrum politycznym i administracyjnym całej wyspy. Na początku IV wieku Pafos zostało zniszczone przez potężne trzęsienie ziemi - miasto co prawda odbudowano, ale nie osiągnęło już dawnej świetności. W średniowieczu, najpierw w rękach Bizancjum, później krzyżowców i Wenecjan, wreszcie Turków Osmańskich, Pafos niemal zupełnie straciło swoje dawne znaczenie. Sytuacja nie zmieniła się także pod rządami Brytyjczyków ani po uzyskaniu niepodległości przez Cypr. Dopiero interwencja zbrojna Turcji na wyspie w 1974 roku, a w konsekwencji utrata kilku miast przez Republikę Cypru na rzecz Cypru Północnego, skłoniła rząd do inwestycji, dzięki czemu miasto jest dziś ważnym ośrodkiem turystycznym. I to właśnie Pafos obieramy z Margitą za cel naszego wylotu na Cypr...

Wpis na listę UNESCO dotyczący zabytków Pafos składa się z trzech miejsc: Grobowców Królewskich usytuowanych na północny zachód od centrum, Parku Archeologicznego Kato Pafos położonego w samym środku miasta oraz Palepafos, czyli pozostałości starej osady odkopanej w oddalonej parę kilometrów wsi Kouklia. Jako że do Grobowców Królewskich mamy z hotelu niecałe pół kilometra, tam też kierujemy najpierw swe kroki:

 

    1. Grobowce Królewskie

 

Grobowce Królewskie to duża, starożytna nekropolia - cały kompleks składa się z około stu podziemnych grobowców, które wykuto w litej skale. Choć powstawały między IV wiekiem p.n.e. a III wiekiem n.e., zdecydowana ich większość datowana jest na czasy przed narodzeniem Chrystusa. Wstęp na teren nekropolii jest płatny i wynosi 2,5 euro, po wejściu można dowolnie poruszać się między ruinami i wchodzić do grobowców. A niektóre są w całkiem dobrym stanie - można w nich znaleźć kolumny w stylu doryckim lub pozostałości fresków na ścianach:

 

    2. Grobowce Królewskie - kolumny we wnętrzu jednego z grobowców

 

Co ciekawe, wbrew nazwie, w miejscu tym nie spoczął nigdy żaden król. W grobowcach chowano miejscowych arystokratów i innych dostojników, między innymi namiestników zarządzających wyspą, a "królewskość" w nazwie odnosiła się do ogromu całego kompleksu. 

Następnego dnia, w palących promieniach cypryjskiego słońca porywamy się na zwiedzenie Parku Archeologicznego Kato Pafos, do którego brama usytuowana jest tuż obok starej bizantyjskiej fortecy stojącej u wejścia do portu. Teren Parku jest ogromny - trzeba przeznaczyć na jego przejście minimum pół dnia, najpierw wykupując stosowny bilet za 4,5 euro. Wędrówka po tym miejscu to swoista podróż przez wszystkie epoki i wszystkie cywilizacje, które odcisnęły swe piętna w architekturze miasta. Są tu pozostałości greckich budowli, starożytne rzymskie mozaiki, ruiny wczesnochrześcijańskich świątyń i zabytki powstałe w czasach, gdy miastem władali krzyżowcy i Turcy Osmańscy. Wielki wkład w odkrycia mieli tu polscy archeolodzy pod kierownictwem profesora Kazimierza Michałowskiego, którzy w 1965 roku wykopali pierwsze marmurowe rzeźby Asklepiosa i czczonej w Pafos Afrodyty. 

 

    3. Park Archeologiczny - rzymskie mozaiki z II wieku w tzw. Domu Dionizosa, przedstawiające pory roku...

 

   4. ...oraz ruiny rzymskiej Willi Tezeusza

 

Willa Tezeusza, z zachowaną okazałą kolumnadą, była prawdopodobnie pałacem rzymskiego namiestnika Cypru. Jej nazwa wzięła się od największej mozaiki podłogowej, odkrytej przez polskich archeologów, a przedstawiającej walkę Tezeusza z Minotaurem. Nieco dalej, pod latarnią morską stojącą na wzniesieniu, natykamy się na starożytny rzymski Odeon, różniący się od teatru tym, że ze względów akustycznych był pierwotnie przykryty dachem:

 

 5. Park Archeologiczny - rzymski Odeon, w tle latarnia morska

 

Najmłodszymi zabytkami  w Parku Archeologicznym są budynki pochodzące z czasów frankońskich i tureckich. Jednym z nich są ruiny twierdzy Saranta Kolones, wzniesionej około 1190 roku przez krzyżowców Ryszarda Lwie Serce:

 

   6. Park Archeologiczny - pozostałości frankońskiej twierdzy Saranta Kolones 

 

Bardzo cennym zabytkiem z okresu wczesnego chrześcijaństwa jest stojąca tuż za obrębem Parku Archeologicznego bizantyjska świątynia Agia Kyriaki Chrysopolitissa. Dzieje Apostolskie opisują, jak to w I wieku apostoł Paweł wraz ze świętym Barnabą i Janem Markiem mieli spotkać w tym właśnie miejscu niejakiego Elimasa Bar-Jezusa, żydowskiego maga i fałszywego proroka, mieszkającego na dworze prokonsula rzymskiego na Cyprze Sergiusza Pawła. Bar-Jezus obawiał się, że straci swoje wpływy, jeśli prokonsul zostanie ochrzczony, dlatego przeciwstawiał się, jak tylko mógł, przyjęciu przez swego zwierzchnika chrześcijaństwa, głoszonego ustami świętych Pawła i Barnaby. Ostatecznie święty Paweł sprowadził na maga ślepotę a Sergiusz Paweł przyjął chrześcijaństwo. Nim to jednak nastąpiło, nieufny prokonsul za radą Bar-Jezusa kazał wychłostać apostoła. Stojący pod kościołem Agia Kyriaki biały kamień utożsamiany jest właśnie z pręgierzem, przy którym według tradycji biczowano świętego Pawła:

 

    7. Kościół Agia Kyriaki Chrysopolitissa i stojący pod drzewem Pręgierz Św. Pawła

 

Do ostatniego miejsca wpisanego na listę UNESCO udajemy się trzy dni później samochodem wynajętym w jednej z licznych wypożyczalni w mieście. Nieopodal małej wioski Kouklia, położonej 16 kilometrów na wschód od dzisiejszego Pafos, odkryto pozostałości starożytnego Palepafos, starszej z osad, byłej stolicy jednego z cypryjskich królestw i ośrodka kultu bogini miłości i płodności Afrodyty. Niestety, z dawnego miasta nie pozostało za wiele. Za 4,5 euro wydane przy kasie oglądamy marne resztki murów, pozostałości rzymskich willi i ruiny świątyni Afrodyty:

 

     8. Palepafos - ruiny sanktuarium Afrodyty

 

W budynku muzeum podziwiamy najcenniejszy skarb Palepafos odkryty w pozostałościach rzymskiej willi, umiejscowionej niedaleko ruin sanktuarium Afrodyty. To doskonale zachowana mozaika z II wieku, przedstawiająca Ledę z łabędziem. Kto jest choć trochę obeznany z mitologią grecką doskonale wie, że ów łabędź to nie byle jaka ptaszyna, tylko sam gromowładny Zeus, który przybrał taką postać, by uwieść królową Sparty. Ze związku Ledy i Zeusa, przedstawionego na starożytnej mozaice, narodził się heros Polideukes i Helena Trojańska, która później nieźle namieszała w historii...

 

    9. Palepafos - mozaika rzymska z II wieku "Leda z łabędziem" 

 

Pafos to miejsce niezwykle bogate w zabytki z różnych epok, oferujące naprawdę sporo do oglądania. Kto już do woli spenetruje stare grobowce, odwiedzi wszystkie ruiny w okolicy i napatrzy się na antyczne mozaiki, a spragniony jest wiecznego szczęścia i prawdziwej miłości, powinien udać się przy pełni księżyca do Skały Afrodyty, jakieś 10 minut jazdy samochodem z centrum miasta. Następnie należy rozebrać się do naga, poczekać do północy, po czym wleźć do wody i opłynąć Skałę. Podobno takiemu śmiałkowi patronka Pafos udzieli swego błogosławieństwa...

 

Pamiątkowe bilety do Grobowców Królewskich, Parku Archeologicznego i Palepafos: