Tower of London

...visit № 217...

...czyli: o najważniejszej budowli z czasów normańskiego podboju Anglii...

His Majesty's Royal Palace and Fortress the Tower of London (czyli Pałac i Twierdza Jego Królewskiej Mości), w skrócie Twierdza Tower, to niewątpliwie jedna z wizytówek angielskiej stolicy, leżąca na północnym brzegu Tamizy tuż obok nie mniej słynnego Tower Bridge. Imponująca średniowieczna forteca o bogatej historii stała się symbolem brytyjskiej rodziny królewskiej, chociaż jej przeznaczenie zmieniało się przez wieki wielokrotnie - służyła jako obronny zamek, pałac, arsenał, skarbiec, archiwum, miejsce przechowywania klejnotów koronnych, więzienie a nawet menażeria z dzikimi zwierzętami! Jednak zbudowana została przede wszystkim jako strażniczka wrót Londynu, demonstracja siły i pomnik potęgi Normanów - nieustraszonych najeźdźców, którym jako ostatnim w dziejach udało się militarnie podbić Wyspy Brytyjskie...
Historia Twierdzy Tower zaczyna się w XI wieku. Książę Wilhelm Zdobywca, który po zajęciu Anglii chciał mieć szczególne baczenie na jej największe miasto, około 1078 roku podjął decyzję o wzniesieniu na brzegu Tamizy mieszkalno-obronnego zamku wieżowego, charakterystycznego dla normańskiej architektury wojskowej. Powstała wtedy Biała Wieża (White Tower), od której pochodzi nazwa całego założenia. Wokół niej przez następne wieki z inicjatywy kolejnych władców powstawały coraz to nowe wieże, baszty i zabudowania, a teren fortecy wielokrotnie powiększano. Pod koniec XIII stulecia całość otoczono solidnym, zewnętrznym pierścieniem murów oraz wykopano fosę, czyniąc twierdzę praktycznie nie do zdobycia. Oprócz funkcji militarnych Tower of London była przy okazji pałacem, toteż prawie wszyscy średniowieczni monarchowie angielscy rządzili krajem właśnie zza jej murów. Ostatni z władców, który z fortecy korzystał - Jakub I Stuart - na początku XVII wieku, chcąc być bliżej Parlamentu, przeniósł się definitywnie do Pałacu Westminsterskiego. Od tego momentu coraz mniej kojarzono Twierdzę Tower z królewską rodziną. Przekształcona w ciężkie więzienie, miejsce tortur i egzekucji, obrosła złą sławą, a jej ponura reputacja kładła blady strach na mieszkańcach angielskiej stolicy i całego Zjednoczonego Królestwa...
Dziś Tower of London to popularna atrakcja turystyczna Londynu, do której trudno się dostać, zwłaszcza podczas sezonu wakacyjnego. Chroniona kilkoma rzędami murów i dawnym korytem fosy, w którym obecnie beztrosko rośnie trawa, zajmuje obszar prawie 5 hektarów. Centralnie ulokowaną, wznoszącą się na 28 metrów Białą Wieżę otacza dziedziniec, wytyczony za panowania Ryszarda I (1189-1199), którego boki stanowią aktualnie budynki Skarbca (Jewel House), Zielonej Wieży (Green Tower), Domu Królowej (Queen's House) oraz Średniowiecznego Pałacu (Medieval Palace). Podzamcze opasa wewnętrzna kamienna ściana, naszpikowana 13 basztami: Bell, Beauchamp, Devereux, Flint, Bowyer, Brick, Martin, Constable, Broad Arrow, Salt, Lanthorn, Wakefield oraz Bloody Tower o wyjątkowo ponurej sławie. Zewnętrzne przedzamcze zakończył wznosić w 1285 roku król Edward I, wieńcząc dzieło potężnymi murami o grubości 3,6 metra, pośrodku których znajduje się słynna Brama Zdrajców (Traitor's Gate). Nim zacznę z Margitą zwiedzać wnętrza fortecy, przechodzę monumentalnym Tower Bridge na drugą stronę Tamizy, by strzelić fotkę Twierdzy w całej jej okazałości:

    1. Twierdza Tower na północnym brzegu Tamizy

    2. Zewnętrzny mur z głównym wejściem

Siłą rzeczy prawie każdy odwiedzający Twierdzę swe pierwsze kroki kieruje ku Białej Wieży górującej nad całym kompleksem. Najstarszy obiekt i centralny punkt całego założenia stanął w tym miejscu około 1097 roku z polecenia normańskiego księcia Wilhelma Zdobywcy. Budowlę wykonaną z kamienia specjalnie sprowadzonego z Francji wykończyli jego następcy - Wilhelm II Rudy i Henryk I. W XII wieku Ryszard I Lwie Serce stworzył z Białej Wieży potężną fortecę, będącą siedzibą monarchów angielskich aż do końca XVI wieku.

    3. Biała Wieża (White Tower) - najstarsza budowla Twierdzy, zwieńczona czterema wieżyczkami, trzema o przekroju kwadratu, jedną zaś na planie okręgu

W Białej Wieży znajduje się romańska kaplica pod wezwaniem św. Jana, o skromnych dekoracjach i surowym wystroju wnętrza, doskonale zachowująca styl z epoki normańskiego budownictwa. Początki kaplicy datowane są na 1080 rok, co czyni ją najstarszą świątynią w Londynie:

    4. Kaplica św. Jana wewnątrz Białej Wieży

Mroczny epizod Twierdzy, a wraz z nią Białej Wieży przypada na lata, gdy była miejscem więzienia i egzekucji zdrajców politycznych i religijnych. Swój żywot zakończył tu między innymi kanclerz królewski, pisarz i myśliciel Thomas More, polityk i minister Thomas Cromwell czy żeglarz i faworyt Elżbiety I Walter Raleigh. Zaznali kaźni w murach fortecy także przedstawiciele królewskich rodów - ścięta została na dziedzińcu Tower Hill Joanna Grey zwana "dziewięciodniową królową", pozbawione głów zostały dwie z sześciu żon Henryka VIII: Anna Boleyn i Katarzyna Howard. Podczas rozgrywek o władzę około 1483 roku z wielkim prawdopodobieństwem bestialsko zgładzono w Białej Wieży 12-letniego następcę tronu Edwarda V i jego 9-letniego brata Ryszarda... Obecnie w jej komnatach, by nieco złagodzić ponurą sławę i przyciągnąć zwiedzających, zlokalizowano bogatą w eksponaty królewską zbrojownię.
Tradycja przechowywania klejnotów koronnych w Tower of London pochodzi z czasów panowania Henryka III (1216-1272). Został wtedy wzniesiony specjalny budynek, w którym pod ścisłą strażą trzymano królewskie klejnoty, korony, berła, miecze i zbroje oraz porcelanowe zastawy i srebrne sztućce. W 1669 roku rozebrano Dom Klejnotów, a cenną zawartość przeniesiono do Martin Tower w wewnętrznym pierścieniu murów. Od 1994 roku klejnoty koronne wystawione są w pomieszczeniu zwanym Jewel House, mieszczącym się w budynku Waterloo Block leżącym naprzeciw północnej ściany Białej Wieży. Po odczekaniu kilkudziesięciu minut w ogromnej kolejce wreszcie stajemy na ruchomych taśmach w Jewel House, które wiozą nas wzdłuż gablot wypełnionych monarszymi insygniami. Do najciekawszych eksponatów należy tu bez wątpienia berło z największym na świecie oszlifowanym diamentem Cullinan I oraz korona brytyjska ozdobiona drugim co do wielkości brylantem Cullinan II.

    5. Waterloo Block mieszczący we wnętrzu Jewel House z królewskimi klejnotami...

    6. ...oraz brytyjscy gwardziści dzień i noc strzegący skarbca

Podczas gdy Margita wyciąga zmęczone nogi na jednej z ławeczek, ja wspinam się schodami na wewnętrzny pierścień murów, by z wysokości obejrzeć Twierdzę. W ścianie zewnętrznej doskonale widoczna jest wodna Brama Zdrajców. W czasach Tudorów wwożono przez nią łódkami najważniejszych więźniów, wcześniej przepływając z nimi w celu "zmiękczenia" pod London Bridge, gdzie wystawione były nadziane na piki głowy zgładzonych skazańców...

    7. Widziana od wewnątrz wodna Brama Zdrajców (Traitor's Gate)

Na deser zostawiamy sobie przyjemność spotkania z lokatorami Twierdzy, mieszkającymi i żyjącymi tu od wieków. Kruki są symbolem Tower of London od XVII stulecia i panowania Karola II. Popularna legenda głosi, że dopóki w wieżach fortecy gnieździć się będzie przynajmniej 6 tych dostojnych ptaków, tak długo trwać będzie Londyn i całe imperium brytyjskie. Aktualnie po terenie Twierdzy spaceruje wśród zwiedzających 7 kruków (więc jeden zapasowy!), o wdzięcznych imionach: Jubilee, Harris, Gripp, Rocky, Erin, Poppy i Merlina. Wszystkie mają popodcinane skrzydła, by nie odleciały za daleko i nie doprowadziły do upadku Zjednoczonego Królestwa...

    8. Jeden z siedmiu kruków zamieszkujących Tower of London. Niestety nie przedstawił się z imienia, za to złośliwie dziobnął Margitę w palec, gdy chciała napoić go wodą

Twierdza Tower ma również swych charakterystycznych strażników. Yeomen Warders zostali powołani w 1485 roku przez Henryka VII. Ich obowiązkiem była ochrona zamku, pilnowanie osadzonych więźniów oraz strzeżenie przechowywanych tu skarbów i angielskich insygniów koronnych. Obecnie gwardia składa się z 35 strażników i dowódcy. Kandydaci rekrutowani są jedynie spośród mających wieloletni i nienaganny przebieg służby żołnierzy wojsk lądowych, desantowych, lotnictwa i marynarki. Mieszkają z rodzinami na terenie Twierdzy, obecnie zajmują się ochroną budynków, nadzorem nad zwiedzającymi turystami oraz karmieniem kruków (które mimo to i tak najchętniej wydziobują zawartość koszy na śmieci). Członkowie Yeomen Warders mają swe przezwisko - "Beefeaters", co dosłownie znaczy "zjadacze wołowiny". Nazwa podobno wzięła się z faktu, iż pierwszym strażnikom zapewniano całkiem słuszną dzienną rację mięsiwa z królewskiego stołu. Zwiedzający Twierdzę w 1669 roku toskański książę Cosimo III de' Medici miał stwierdzić, że wydawane porcje są przeogromne, dlatego strażników śmiało można nazwać "wołożercami". Określenie "Beefeater" utrwaliło się przez wieki i nie jest w żaden sposób traktowane jako obraźliwe. Na co dzień "Beefeaters" wdziewają ciemnogranatowe, prawie czarne stroje z szerokimi, czerwonymi obszyciami. Skronie zdobią kapeluszami przepasanymi czerwoną wstążką, na piersiach zaś noszą symbol korony oraz inicjały obecnie panującego monarchy: EııR, czyli Elizabeth II Regina (po śmierci królowej czeka ich zmiana na CıııR - Charles III Rex):

    9. Niezwykle rzadka fotografia - Beereater i Beefeater na jednym ujęciu

Twierdza Tower jest modelowym przykładem średniowiecznej ufortyfikowanej siedziby królewskiej, która ewoluowała od XI do XVI wieku podczas panowania kolejnych władców. Pozostaje również wybitnym dziełem normańskiej architektury militarnej - to najpełniej zachowany w Europie pałac forteczny z czasów Wilhelma Zdobywcy. Na przestrzeni wieków Biała Wieża była miejscem doniosłych wydarzeń, kształtujących historię Wielkiej Brytanii. I jak każde szanujące się zamczysko posiada całą plejadę zjaw i upiorów, błąkających się po komnatach. Wśród nich prym wiedzie duch Anny Boleyn, który spaceruje ponoć w Białej Wieży, nonszalancko trzymając odciętą głowę pod pachą. Można powiedzieć, że pomysłowością dosłownie bije na głowę inne zjawy. Nawet ostatnimi czasy Yeomen Warders zgłaszali obserwowane jakoby na nocnej zmianie bezkształtne widma krążące po Twierdzy, jednak mógł to być efekt ciut większego niż zazwyczaj spożycia wybornego ginu "Beefeater", od 200 lat produkowanego w samym sercu Londynu na cześć dzielnych strażników...

Plan Twierdzy Tower: