...visit № 239...
...czyli: o państwie-mieście innym niż wszystkie...
Watykan (Statto della Citta del Vaticano) to najmniejsze uznawane państwo świata zarówno pod względem powierzchni jak i zamieszkującej go liczby ludności. Stanowi enklawę na terytorium Włoch, zajmując zaledwie pół kilometra kwadratowego prawego brzegu Tybru w zachodniej części Rzymu. Jest siedzibą najwyższych władz Kościoła katolickiego, rezydencją papieża. Obywatele tego mikroskopijnego państwa-miasta to głównie dostojnicy kościelni, księża, zakonnice oraz Gwardia Papieska z rodzinami. Jego nazwa pochodzi od dzielnicy starożytnego Rzymu, noszącej miano Ager Vaticanus . Słowo "viticino" oznaczało "wróżbę", gdyż w okolicach dzisiejszego Watykanu zamieszkiwali augurzy - rzymscy kapłani zajmujący się odczytywaniem woli bogów, czyli wróżeniem. A na początku stanął tu ...Cyrk! Cesarz Kaligula rozpoczął na płaskim terenie pomiędzy wzgórzami Vaticanum i Janiculum budowę toru wyścigowego dla rydwanów. Cyrk ukończono w czasach Nerona, oskarżanego o podpalenie Rzymu w 64 roku. Chcąc się oczyścić od pomówień, Neron wskazał chrześcijan jako winnych i rozpoczął ich prześladowanie. Wyznawcy nowej wiary byli rzucani dzikim zwierzętom na pożarcie, podpalani i krzyżowani. Według przekazów, właśnie w okolicy Cyrku Nerona zginął męczeńską śmiercią święty Piotr i został złożony w niewielkim grobie ziemnym. Bardzo szybko miejsce pochówku stało się celem pielgrzymek. Pierwszy chrześcijański cesarz rzymski Konstantyn zadecydował o przekazaniu Kościołowi Pałacu na Lateranie oraz postawieniu bazyliki nad mogiłą świętego Piotra. Odtąd Lateran stał się siedzibą papieży, zaś leżący za Tybrem Watykan miejscem kultu najważniejszego spośród Apostołów. W pobliżu Piotrowej Bazyliki rychło zbudowano klasztory, przytułki i schroniska, postawiono kramy kupieckie obsługujące pątników. Pierwsze umocnienia obejmujące świątynię wraz z przyległym terenem wzniesiono podczas pontyfikatu papieża Leona IV pod koniec IX wieku. Przeniesienia siedziby Stolicy Apostolskiej do Watykanu dokonał Grzegorz XI 17 stycznia 1377 roku po powrocie z Awinionu, kiedy zastał Pałac Laterański w kompletnej ruinie. Nowe lokum, otoczone solidnym kordonem murów, gwarantowało papieżom skuteczną ochronę przed najeźdźcami. W połowie XV stulecia Mikołaj V powiększył i upiększył istniejące budowle oraz założył Bibliotekę Watykańską. Jego następcy kontynuowali dzieło rozbudowy - Sykstus IV ufundował słynną Kaplicę Sykstyńską, Aleksander VI postawił wieżę nad Kaplicą, zaś papież Juliusz II przebił wszystkich - nakazał zrównać z ziemią wiekową konstantyńską świątynię i zatrudnił Donato Bramantego do wystawienia nowej, pełnej splendoru i blasku Bazyliki Świętego Piotra. Państwo Kościelne istniejące na terenie Italii, w strukturach którego egzystował Rzym wraz z Watykanem, utrzymało się do 1870 roku - wtedy to włoski monarcha Emanuel II włączył je do powstającego właśnie Królestwa Italii. Ówczesny papież nie wyraził zgody na zawłaszczenie Państwa Kościelnego i ogłosił się więźniem Watykanu. Dopiero 24 lutego 1929 roku faszystowski rząd Benito Mussoliniego podpisał ze Stolicą Apostolską traktaty laterańskie, kończące spór i gwarantujące istnienie niepodległego Państwa Watykańskiego w obrębie Pałacu Apostolskiego, Bazyliki, Placu św. Piotra i przylegających doń Ogrodów...
Do najmniejszego państwa świata trafiam pewnego majowego ranka wraz z Margitą i Natalą. Jest niedziela, więc na południową modlitwę Anioł Pański odmawianą przez papieża Franciszka zewsząd ciągną nieprzebrane tłumy, kierujące się do punktu kontroli bezpieczeństwa pod prawą kolumnadą okalającą Plac św. Piotra. Mundurowym niezwykle sprawnie idzie prześwietlanie plecaków i toreb, toteż po niespełna kwadransie czekania w kolejce stawiamy pierwsze kroki na terytorium Watykanu.
Nadchodzącą burzę postanawiamy przeczekać w Bazylice, podziwiając jej pełne przepychu wnętrze. Architekci mieli rozmach, jest na co popatrzeć... Drugi co do wielkości kościół na świecie to fascynujący na każdym kroku budynek o długiej i ciekawej historii, prawdziwy klejnot architektury renesansowej i barokowej, wypełniony po brzegi dziełami sztuki największych mistrzów epoki. Na początku XVI wieku papież Juliusz II podjął decyzję o zburzeniu stojącej tu i grożącej zawaleniem bazyliki z czasów Konstantyna i wzniesieniu nowej świątyni, godnej biskupów Rzymu. W czasie destrukcji zniszczono wiele zabytków sztuki i grobów świętych, mało tego, jako budulca do nowego obiektu użyto trawertynu z Koloseum, traktując starożytny amfiteatr jak kamieniołom i beztrosko rozbierając jego fragment. Historia powstawania Bazyliki to swoista telenowela, co rusz z innym bohaterem w roli głównej. I tak pierwsze plany skreślił architekt Donato Bramante, po jego śmierci prace kontynuował Rafael Santi, wprowadzając swoje poprawki do projektu. Gdy i on niebawem stanął przed obliczem Stwórcy, stery przejął Baldassare Peruzzi, znacznie zmieniając koncepcję świątyni i przekazując nadzór Antoniemu da Sangallo. Kariera ich obu jako budowniczych bazyliki również skończyła się dość szybko, a kolejnym głównym architektem został sam Michał Anioł Buonarotti który, a jakże by inaczej, stworzył własną wizję założenia. Czując nadchodzący kres żywota, sprytnie rozpoczął prace w różnych miejscach świątyni, tak by następcy byli niejako zmuszeni realizować jego koncepcję. Dzieło było następnie kontynuowane przez kolejnych mistrzów - swe piętno odcisnęli tu Pirro Ligorio, Jacopo de Vignola, Giacomo della Porta (w 1590 roku ukończył kopułę zaprojektowaną przez Michała Anioła), Domenico Fontana, Giovanni Fontana i wreszcie Carlo Maderno, z polecenie papieża Pawła V modyfikujący raz jeszcze plan kościoła na krzyż łaciński, istniejący do dzisiaj.
Gdybym chciał wymienić wszystkie dzieła sztuki, znajdujące się w Bazylice, uczyniłbym ten post kilkakroć dłuższym od pozostałych. Zatem w ogromnym skrócie: realizacja projektu trwała przez okres pontyfikatu 31 kolejnych papieży, we wnętrzu może modlić się jednocześnie aż 60 tysięcy wiernych, najważniejsze ołtarze to Matki Bożej Nieustającej Pomocy, św. Bazylego, Michała Archanioła, św. Leona Wielkiego, Maryi Matki Kościoła, Ukrzyżowania Świętego Piotra oraz Papieski w centralnym punkcie Bazyliki. Nad domniemanym grobem świętego Piotra stoi wspaniały baldachim zaprojektowany przez Berniniego na polecenie papieża Urbana VIII - kontrowersję budzi fakt, że do jego wykonania został użyty brąz pochodzący z przetopionego wystroju Panteonu! Znajdujemy tu również mnóstwo kaplic bocznych, pełnych barokowych rzeźb, epitafiów oraz nagrobków co ważniejszych papieży. Zdecydowanie najpiękniejszym obiektem jawi się Pieta dłuta młodego Michała Anioła, jedyne podpisane przez niego dzieło:
Na kopule Bazyliki św. Piotra znajduje się taras krajobrazowy udostępniony dla turystów. Po opłaceniu biletu można się tam dostać, pokonując 551 schodów o różnej szerokości i poziomie nachylenia. Oczywiście podejmuję wyzwanie, gdyż jest to jeden z najlepszych punktów widokowych na Watykan i Rzym. Mija jakieś 20 minut, gdy ze sperlonym od potu czołem i migotaniem przedsionków staję wreszcie na szczycie kopuły. Zaiste warto, bo panorama jest przednia:
Z tarasu widoczne jest całe terytorium państwa-miasta, w szczególności doskonale prezentują się budynki mieszczące słynne Muzea Watykańskie. Powstały ze zbiorów dzieł sztuki zgromadzonych przez poszczególnych papieży. Wywodzą swe początki z XVI stulecia, sukcesywnie powiększane rozrosły się w jedną z najbogatszych kolekcji eksponatów pochodzących z całego świata. Zwiedzanie przebiega w totalnym ścisku, zwarty strumień turystów płynie przez Pinakotekę, Muzeum Pio-Clementino, Gregoriańskie Muzeum Etruskie, Muzeum Misyjno-Etnologiczne, Muzeum Chiaramonti, mija przebogate ekspozycje ze zbiorami arrasów, ksiąg i map, po czym kończy swój bieg w Kaplicy Sykstyńskiej, pełnej fresków Michała Anioła, w której odbywa się konklawe, czyli wybór nowego papieża.
Ze szczytu kopuły warto również rzucić okiem na Ogrody Watykańskie, zazwyczaj niedostępne dla zwiedzających. Zostały założone w 1279 roku przez papieża Mikołaja III, dziś zajmują prawie połowę obszaru Stolicy Apostolskiej. Można w nich znaleźć abisyński kościół św. Stefana na placu św. Marty, stację kolejową, Pałac Gubernatoratu, domek Piusa IV, siedzibę Radia Watykańskiego, fontannę Najświętszego Sakramentu oraz skwery w stylu angielskim, włoskim i francuskim.
Ważną częścią składową kompleksu watykańskiego jest Plac św. Piotra. Jego twórca Giovanni Lorenzo Bernini nadał mu kształt prostopadłego owalu, który od strony zachodniej otwiera się na fasadę Bazyliki św. Piotra, od strony wschodniej zaś wychodzi na aleję Via dell Conciliazione (Drogę Pojednania). Otacza go portyk postawiony w latach 1656-67 - olbrzymia, podwójna kolumnada zwieńczona attyką, na której ustawiono posągi 140 świętych. Centralne miejsce placu zajmuje egipski obelisk pierwotnie zdobiący Cyrk Nerona, zwany potocznie "Julia" na cześć Juliusza Cezara, wedle tradycji świadek męczeńskiej śmierci świętego Piotra. Po jego dwóch stronach symetrycznie umieszczono dwie fontanny, dzieła architektów Maderny i Fontany. Za prawą kolumnadą wznosi się Pałac Apostolski (Sykstusa) - zespół budynków mieszczących prywatne apartamenty papieskie, biura rządowe i administracyjne, kaplice, muzea i biblioteki:
Pod prawą kolumnadą znajduję jedną z trzech bram, przez którą można dostać się na teren Państwa Watykańskiego, nie licząc wejścia dla turystów od strony Placu. To słynna Spiżowa Brama, chroniona dniem i nocą przez wartowników z Gwardii Szwajcarskiej. Wyrażeniem "za Spiżową Bramą" po dziś dzień określa się wydarzenia mające miejsce na terenie Watykanu:
Watykan, jedno z najświętszych miejsc chrześcijaństwa, świadczy o swej bogatej historii oraz o niezwykłym przedsięwzięciu duchowym, jakim niewątpliwie jest powołanie i funkcjonowanie Stolicy Apostolskiej. W granicach tego miniaturowego państwa podziwiać można unikalne nagromadzenie arcydzieł architektury i sztuki. Centralnym punktem Watykanu jest Bazylika wzniesiona na domniemanym miejscu pochówku świętego Piotra, poprzedzona kolumnadą Berniniego okalającą kolisty Plac, owoc połączonego geniuszu największych architektów renesansu i baroku. Ogrody Watykańskie olśniewają swym pięknem, Muzea Watykańskie szokują bogactwem zgromadzonych eksponatów. Na koniec należy wspomnieć również o tajnych archiwach Watykanu - w mrocznych podziemiach Kościół katolicki od stuleci przechowuje dokumenty, które opisywały, ale i zmieniały historię. Niektóre z nich na zawsze mają pozostać w ukryciu, niedostępne dla oczu nawet najbardziej zdeterminowanych badaczy i naukowców...
Pamiątkowy bilet na kopułę Bazyliki św. Piotra:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz