...visit № 106...
...czyli: o najstarszym polderze Niderlandów...
Był koniec lipca 1612 roku, gdy książęta niderlandzcy Maurycy i Fryderyk Henryk wspięli się na groblę, by spojrzeć ze zdumieniem na miejsce, gdzie jeszcze niedawno wiatr smagał fale na największym jeziorze Holandii - Beemster. Po pomarszczonej tafli wody nie było już śladu. Jak okiem sięgnąć, rozciągała się błotnista równina, która w niedługim czasie miała stać się najpiękniejszym polderem w Holandii. Na pustej jeszcze ziemi miały powstać pola, farmy i piękne, wiejskie domy...
Książęta zostali zaproszeni przez inicjatorów tego śmiałego pomysłu - grupę kupców z Amsterdamu i regentów haskich, którzy uzyskali pozwolenie na osuszenie jeziora Beemster w 1607 roku. Na obszarze na północ od Amsterdamu powstały duże jeziora z powodu powodzi sztormowych, rozpadania się naturalnych grobli i osiadania pierwotnej, torfowej gleby. Woda zaczęła zagrażać osiedlom ludzkim. Do tego stale rosnąca populacja miast stworzyła coraz większe zapotrzebowanie na ziemię rolną do produkcji żywności. Kupcy, którzy wzbogacili się na handlu, poszukując nowych inwestycji, opracowali pomysł rekultywacji dużych jezior. Plan ten, by mógł zostać zrealizowany, potrzebował nowoczesnych technologii. Nie trzeba było daleko szukać, wszak ówczesne Niderlandy słynęły z budowniczych i architektów. Najpierw wzniesiono pierścieniową groblę, która otoczyła jezioro Beemster. Następnie 26 wiatraków zaczęło mozolnie wypompowywać wodę do wcześniej wykopanych kanałów. Nie wszystko jednak szło jak z płatka. W styczniu 1610 roku potężna burza zalała doszczętnie polder, w wyniku czego wszystko trzeba było zaczynać od nowa. Zwiększono liczbę wiatraków do 40, by latem 1612 roku można było odtrąbić sukces - jezioro było suche !!! Budowniczowie perfekcyjnie rozplanowali nową, pustą krainę, czerpiąc z zasad włoskiego renesansu i jego ideału piękna. Polder został podzielony według racjonalnego wzoru geometrycznego, opartego na systemie kwadratów tworzących prostokąt o idealnym stosunku wymiarów 2:3. Stworzono serię podłużnych działek o wymiarach 180 metrów na 900 metrów, schemat prostych dróg i cieków wodnych biegnących z północy na południe i ze wschodu na zachód, z budynkami mieszkalnymi wzdłuż traktów. Krótkie boki działek połączono kanałami odwadniającymi i drogami dojazdowymi. Nowa ziemia otrzymała nazwę po osuszonym jeziorze i zaczęła się zaludniać. Powstał polder Beemster.
Ucieszyliśmy się z Margitą niezmiernie, gdy podczas planowania wyjazdu do Holandii okazało się, że kilka noclegów spędzimy właśnie na polderze Beemster. Gdy późnym popołudniem dotarliśmy na miejsce, naszym oczom ukazał się sielski widok. Przemili gospodarze z osady Zuidoostbeemster przerobili starą stajnię na piętrowy, stylowo urządzony apartament, położony tuż obok pierścieniowej grobli otaczającej polder. Mieliśmy mieszkać w miejscu, gdzie 400 lat temu było dno jeziora.
1. Fragment pierścieniowej grobli obsadzonej drzewami, otaczającej polder Beemster
Wąskie drogi biegnące przez polder krzyżują się pod kątem prostym. By zobaczyć jak najwięcej, trzeba wcześniej wytyczyć sobie trasę, by nie powtarzać tych samych przejechanych odcinków. Na szczęście tabliczki z nazwami dróg stoją na każdym skrzyżowaniu. Rozpoczynamy od drogi Hobrederweg biegnącej na zachód od Zuidoostbeemster. Już po chwili trzeba się zatrzymać i wysiadać z samochodu:
2. Jeden z najstarszych domów na polderze - "De vette Os" z 1620 roku
Jadąc dalej tą drogą trudno nie zauważyć po lewej stronie charakterystycznego kształtu. To wiatrak "De Nachtegaal", jeden z nielicznych ocalałych na polderze.
3. Wiatrak "De Nachtegaal"
Plany, by z polderu zrobić spichlerz dla ludności miejskiej, zostały szybko porzucone. Chociaż w pierwszych latach po osuszeniu jeziora zbiory były dobre, wkrótce okazało się, że ziemia jest zbyt mokra dla rolnictwa, ponadto niewystarczająco drenowana osiada i nie nadaje się do uprawy. Postanowiono więc, że Beemster będzie zielony ! Trawa wyśmienicie rosła na mokrych glebach. Stada bydła sprowadzone z północnych Niemiec i Danii znalazły idealne warunki na zielonych pastwiskach, a wyroby wędliniarskie i mleczarskie, szczególnie lokalny ser "Beemster", zasłynęły daleko poza granicami polderu.
4. Skryty w zieleni dom "Nooitgedacht" gdzieś w Westbeemster
Na zachodniej rubieży polderu, przy ulicy Wormerweg, leży stara farma, która prawie w niezmienionym kształcie przetrwała przez wieki. By dobrze ją sobie obejrzeć, trzeba przejechać do końca drogi i wjechać na ścieżkę prowadzącą szczytem grobli:
5. Otoczone kanałami stare gospodarstwo w Westbeemster z charakterystycznym, piramidowym dachem
Skręcamy w ulicę Oosthuizerweg, tworzącą północną granicę polderu, by po około 3 kilometrach skręcić w prawo, w ulicę Middenweg, prowadzącą do największej osady na polderze - Middenbeemster. Pierwotnie zamierzano zbudować wioski na pięciu skrzyżowaniach głównych traktów. Jednak tylko w samym centrum polderu, na skrzyżowaniu Rijperweg i Middenweg, powstała planowana wieś Middenbeemster. Pozostałe osady - Zuidoostbeemster, Nordbeemster i Westbeemster - powstały spontanicznie. Westbeemster dla przykładu wyewoluował z pierwotnej rzymsko-katolickiej enklawy i dziś jest osadą o kształcie wstęgi rozciągniętej pomiędzy dwoma skrzyżowaniami.
6. Domy nad kanałem w Middenbeemster - największej osadzie w centrum polderu
W Middenbeemster wybudowano też pierwszy kościół na polderze, zaprojektowany przez amsterdamskiego architekta Hendricka de Keyser. Tu też powstały listy i powieści znanej, XVIII-wiecznej pisarki holenderskiej Betje Wolff, będącej żoną miejscowego pastora. Niestety, wiele nie zostało w osadzie z wiejskich domów, wybudowanych w XVII i XVIII wieku. Kilka XIX-wiecznych dworków i wiejski pałac, pierwotnie zajazd, pensjonat i miejsce spotkań dla członków gminy, daje nam wyobrażenie o tym, jak wyglądała osada w dawnych latach. Niedaleko Middenbeemster, na rogu Middenweg i Volgerweg, stoi stary dom z 1682 roku, nazwany "De Eenhoorn" od popiersia jednorożca wiszącego na szczycie fasady:
7. Dom "De Eenhoorn" w Middenbeemster
Jedziemy dalej ulicą Volgerweg, by następnie skręcić w Jisperweg i po niecałym kilometrze w ulicę Rijperweg, biegnącą znów do osady Middenbeemster, ale tym razem od zachodniej strony. Co chwilę trzeba wysiadać z samochodu, by uchwycić aparatem co bardziej urokliwe miejsca.
8. Czapla nad kanałem gdzieś pod Zuidoosbeemster
Ulicą Rijperweg przecinamy jeszcze raz największą osadę polderu i zmierzamy prosto do Zuidoosbeemster, gdzie czekają na nas: przytulny apartament i dwa sympatyczne konie, mały i duży, luźno spacerujące od rana do wieczora między zabudowaniami.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz